Tao #3 –
Het goede beleid

De Tao Te Ching wordt vaak gezien als een mystiek boek wat zich vooral bezig houdt met hoe het leven in elkaar zit en hoe we ons naar de natuur kunnen voegen. Maar wat niet veel mensen weten is dat er in dit boek ook een bult politiek commentaar is verwerkt. Tao nummer 3 is daar een goed voorbeeld van. Deze vers gaat dan ook over wat goed beleid is en hoe een volk bestuurd moet worden. En tegelijkertijd zitten er ook een aantal lessen in die op persoonlijk niveau behulpzaam kunnen zijn zoals bijvoorbeeld in werk of familie.

Mijn blog beleid over de Tao

Ik krijg nogal wat vragen over dit onderwerp van mensen en ik vind het mooi om te zien dat de Tao dit soort gesprekken teweeg brengt! Om misverstanden te voorkomen, wil ik je hier kort uitleggen hoe ik kijk naar deze blogserie. Ik heb zelf de Tao niet vertaald, daar heb ik de kennis en kunde niet voor. Ik heb Psychologie & Oosterse Filosofie gestudeerd dus ik benader dit onderwerp vanuit die hoek. Voor de vertalingen gebruik ik het boek Lao Zi van Kristoffer Schipper, een held in dit vakgebied. Hier kan je zijn boek kopen op bol.com.

Daarnaast krijg ik vaak de vraag of ik zelf ook volledig eens ben met de Tao. Nee, dat ben ik niet. Daarom ga ik een andere opzet gebruiken in de komende blogs om dat duidelijker te maken. Ik zal eerst de vertaling geven van meneer Schipper, dan een interpretatie geven over die vertaling zodat je hopelijk beter begrijpt wat er bedoelt wordt en in de alinea daarna zal ik mijn eigen commentaar daarop geven zodat je weet hoe ik er persoonlijk naar kijk. Zo heb je drie perspectieven op de Tao: de letterlijke vertaling, de begrijpelijke interpretatie en mijn persoonlijke visie erop. Ik heb geen idee of dit goed gaat werken, dat gaan we zien. In ieder geval, het is tijd voor deel 3 in mijn reeks over de Tao.

Tao #3 – Het goede beleid

“Bevorder geen voortreffelijke lieden;
daarmee vermijd je ruzie onder het volk.
Hecht geen waarde aan zeldzame dingen;
zo vermijd je diefstal onder het volk.
Stel geen begerenswaardige dingen tentoon;
dan vermijd je onrust onder het volk.

De Wijze, wanneer hij bestuurt
leegt hij de harten,
vult de buiken,
verzwakt de verlangens,
versterkt de botten.
Hij zorgt ervoor dat het volk nooit iets weet of iets begeert,
en dat zij die over kennis beschikken,
noch durven, noch in staat zijn te handelen.

Dat is alles.
Dan is er niets wat niet goed bestuurd is!”

Ongelijk beleid

“Bevorder geen voortreffelijke lieden;
daarmee vermijd je ruzie onder het volk.”

Interpretatie

Dit eerste stuk van dit vers over beleid door Lao Zi bouwt door op tegenstellingen die elkaar creëren, hier heb ik het over gehad in Tao #1 & Tao #2. Wanneer je mensen bevordert, creëer je ongelijkheid. Ook al gedragen die mensen die je bevordert zich voortreffelijk, je creëert hierdoor twee groepen: de voortreffelijken (die beloond worden) en de verachtelijken (die gestraft worden). Deze twee groepen zullen hoe dan ook in conflict komen met elkaar aangezien deze bedachte verschillen tot een wij/zij situatie zullen leiden. Dus door geen voortreffelijke lieden te bevorderen als bestuurder, zul je geen conflicten creëren en daardoor zal je ruzie onder het volk vermijden.

Kai

Het idee van gelijkheid door mensen niet voor te trekken zodat anderen zich niet achtergesteld voelen, vind ik een interessante. Volgens mij kennen we allemaal wel eens jaloerse en zelfs afgunstige gevoelens wanneer iemand voorgetrokken wordt, vooral als we zelf de reden daarvoor niet zien. Dit soort gevoelens zouden verdwijnen wanneer er nooit meer iemand voorgetrokken werd. Aan de andere kant zet ik wel mijn vraagtekens bij dit idee aangezien ik het heel menselijk vind om goed gedrag te belonen en onwenselijk gedrag te ontmoedigen. Dat vind ik sowieso wel een beetje tricky aan de Tao, het ideaal is vaak bewonderenswaardig en toch vraag ik me af of het haalbaar is voor iedereen in de praktijk.

Onthecht beleid

“Hecht geen waarde aan zeldzame dingen;
zo vermijd je diefstal onder het volk.”

Interpretatie

Diefstal en waarde hechten aan zeldzame dingen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Mensen zullen alleen stelen wat van waarde is en wat schaars is. Als het waardeloos is, wilt niemand het hebben. Als het in overvloed aanwezig is, dan heeft iedereen het al en is er geen reden om te stelen. Dus wanneer je waarde gaat hechten aan zeldzame dingen, creëer je (weliswaar onbewust en indirect) het concept “diefstal”. Wil je diefstal vermijden? Dan heb je je te onthechten van zeldzame en waardevolle dingen. Wanneer je niets onmisbaars en zeldzaams bezit, dan kan je niets belangrijks ontnomen worden en daarmee voorkom je leed.

Kai

Dit is natuurlijk veel makkelijker gezegd dan gedaan, vooral in onze huidige consumptiemaatschappij, maar het interessante vind ik wel dat er hier een scherpe logica in zit. We hebben allemaal zo veel, dat we ook allemaal zo veel te verliezen hebben. Dat kan soms wel een zwaar voelen en angstig maken. Ik kan me soms wel eens druk maken over wat ik mee zou nemen uit m’n huis wanneer er brand uit zou breken en juist dit soort gekke angsten is wat Lao Zi hier wilt voorkomen.

Rustig beleid

“Stel geen begerenswaardige dingen tentoon;
dan vermijd je onrust onder het volk.”

Interpretatie

Wanneer mensen niets verlangen, dan zijn ze in volledige acceptatie van het leven zoals het nu is. Verlangen wordt door Taoïsten dan ook gezien als het niet accepteren van het leven zoals het is. Dat zorgt voor teleurstelling en onrust en daarom zijn ze niet zo te spreken over verlangens. Dus als je als bestuurders geen begerenswaardige dingen tentoon stelt, dan geef je het volk ook geen dingen om te begeren. Wanneer het volk niets begeert, zijn ze gelukkig en dan is er rust.

Kai

Ik heb mijn hoofd lang en hard gebroken over de vraag of verlangens nou goed zijn of niet. Toen ik net begon met mijn interesse in de Tao vond ik het maar een achterlijk idee dat verlangens slecht zijn. Ik was bang dat als je geen verlangens zou hebben, dat er dan nooit iets zou gebeuren. Dan blijft toch alles hetzelfde?! Hier komen we op een fundamenteel verschil in zienswijze tussen de Tao en Westers denken. De Tao ziet het leven als een stroom die altijd veranderend is, dus ook al doe je niets en verlang je niets, alles zal anders worden. Westers denken ziet het leven vaak als iets wat gecreëerd wordt, je moet het zelf doen én actief ook! Want als je niets doet, dan zal er niets van je terecht komen. Inmiddels ben ik het niet meer eens met deze stelling in het Westerse denken. Stel je namelijk eens voor dat je vanaf nu een jaar lang niets zou doen, is dan alles over een jaar exact hetzelfde als nu? Nee, alles is dan anders! Dus of je nou verlangt of niet, alles zal veranderen want het leven staat nooit stil.

Het beleid van de Wijze

“De Wijze, wanneer hij bestuurt
leegt hij de harten,
vult de buiken,
verzwakt de verlangens,
versterkt de botten.”

Interpretatie

Hier komt Lao Zi tot de kern van zijn politieke filosofie. De Wijze staat in de Tao voor een mens die volledig in lijn is met de Tao en dus fungeert als een soort ideaalbeeld. Dus wanneer het bestuur volledig volgens de Tao zou handelen, dan houden verlangens op en is iedereen vervult. Dat is wat hier bedoelt wordt met het legen van de harten, het vullen van de buiken, het verzwakken van de verlangens en het versterken van de botten. Zoals we later in deze reeks zullen zien, staat de Tao ervoor dat iedereen een rol krijgt in de maatschappij en dat jouw doel in het leven is om die rol zo virtuoos mogelijk te vervullen. Iedereen is dus verantwoordelijk voor zijn/haar eigen schakel in het grote geheel en zo zorgt iedereen voor elkaar, maar dit systeem kan volgens Lao Zi alleen maar werken wanneer iedereen vervuld is en dus vrij is van verlangens.

Kai

Een onderscheid wat ik pas later snapte is hoe Taoïsten kijken naar vervulling en verlangens. Ik dacht zelf altijd dat vervulling zou komen, wanneer mijn verlangens uit zouden komen. Dus als ik iets heel graag wilde kopen, dan dacht ik dat ik me goed zou voelen wanneer ik het zou hebben. Natuurlijk voelde ik me goed wanneer ik het had gekocht, maar na een tijdje werd het toch altijd weer gewoon en verlangde ik weer naar iets nieuws. Daar komt het Taoïstische idee vandaag van vervulling iets anders is dan al je verlangens verwerkelijken. Vervulling is niets anders willen dan wat is. Volledige acceptatie van hoe het leven loopt. In goede tijden is dat niet zo lastig, maar in slechte tijden kan dat een behoorlijke opgave zijn! Wanneer je je heel slecht voelt en het allemaal niet meer ziet zitten, dan is er niets zo fijn als vasthouden aan de hoop dat het beter zal worden. Volgens Taoïsten is dat slecht idee aangezien je dan de slechte tijd niet accepteert en juist dat niet accepteren, maakt de tijd slecht. Dit is een nadenkertje 😉

Het niet-handelen beleid

“Hij zorgt ervoor dat het volk nooit iets weet of iets begeert,
en dat zij die over kennis beschikken,
noch durven, noch in staat zijn te handelen.”

Interpretatie

De Tao is geen grote fan van drie dingen en dat wordt duidelijk in dit stuk: begeerte, kennis en handelen. Waarom ze geen fan zijn van verlangen daar weet je inmiddels al wat meer van, maar kennis en handelen zullen je misschien wat vreemd in de oren klinken. Het idee hier is dat wanneer een wijze het volk bestuurt dat niemand iets begeert en dat mensen zich niet bezig houden met kennis of met handelen. Kennis en handelen zijn terug te voeren op een bepaald type denken waar ze in de Tao geen fan van zijn: bewust denken. Wanneer je bewust denkt en handelt, dan ben je bezig grip te krijgen op het leven. Wanneer je in flow denkt en handelt, dan ben je in lijn met de Tao. Denken verdwijnt en je lijkt als vanzelf te handelen, dat is het ideaal. Lao Zi stelt hier dus eigenlijk dat wanneer een volk op Taoïstische wijze bestuurt zou worden, leeft iedereen in een totale staat van vervulling en flow. Dat klinkt misschien toch niet zo slecht toch?

Kai

Dit zijn weer van die zinnen waar ik in eerste opzicht niets mee kan en waar ik het zelfs compleet mee oneens kan zijn, maar wanneer ik er zo mee bezig ben in dit blog, dan is het toch weer ergens logisch. Het interessante vind ik hieraan is dat in Aziatische filosofieën de concepten onbewust en bewust anders wordt uitgelegd, er wordt namelijk over gesproken in constructen als “denken” en “niet-denken”, “kennis” en “niet-kennis”. In het Westen hebben we een sterke voorkeur voor de “wel” kant, dus het bewuste vinden we heel belangrijk, dat merken we tenminste en daar kunnen we wat mee! Het onbewuste is zo ongrijpbaar, onzichtbaar en soms zelfs eng, daar besteden we maar minder aandacht aan. In Azië is het precies andersom, de “onbewuste / niet-denken kant” vinden ze daar veel waardevoller. Dat staat dichter bij de natuur, wat de Tao altijd als uitgangspunt neemt, en ze vinden het belangrijk om het volgende: bewust denken zien ze als een soort spotlight, heel gefocust, heel gericht en tegelijkertijd mis je ook een heleboel. Onbewust denken is meer als zonlicht en kan heel veel tegelijkertijd beschijnen, maar is niet zozeer gefocust op één punt. Het verschil merk je het best wanneer je een muziekinstrument gaat bespelen. Ik speel bijvoorbeeld gitaar en daar moet ik met m’n linkerhand bepaalde snaren op een bepaald punt op de hals indrukken en met m’n rechterhand de juiste snaren aanslaan. Wanneer ik hier heel bewust mee bezig ga, dan voel ik me een complete idioot. Ik ben houterig, sloom, ik kan maar één ding tegelijkertijd doen en het klinkt helemaal nergens naar. Maar ik ben wel extreem precies! Wanneer ik “gewoon” ga spelen, dan ben ik snel, vloeiend en kan ik extreem veel dingen tegelijkertijd! Ik kan mijn rechterhand en mijn linkerhand compleet andere dingen laten doen en dat ook nog eens op een bepaald ritme in bepaalde melodielijnen zodat het nog fijn klinkt ook. Taoïsten zijn dan ook meer van het maken van fijne muziek, dan van de extreme precisie. Wanneer je dus niet denkt en het voelt alsof je niets doet, dan doe je het goed. Dit vind ik een van de meest interessante ideeën van de Tao.

Goed beleid

“Dat is alles.
Dan is er niets wat niet goed bestuurd is!”

Interpretatie

Hier wordt weer teruggepakt over dat de Tao een natuurfilosofie is. Besturen moet je hier ook niet al te letterlijk nemen want wanneer alles de Tao volgt, dan hoeft er eigenlijk ook niet bestuurd te worden en is er niets wat niet goed bestuurd is. Net zoals de natuur, de natuur heeft een bepaalde ordening, een bepaalde structuur en gang van zaken, toch is er (in ieder geval volgens de Tao) geen bestuurder. Dan doet alles wat het moet doen en is alles in flow, dat is het ultieme volgens Lao Zi.

Kai

Ik vind dit een heel interessant perspectief op leiderschap, in plaats van dat leiders vooraan lopen en de rest volgt, is een leider iemand die zorgt dat het team zich vol kan storten op hun eigen werk. Het lijkt vrij veel op de huidige trend in het bedrijfsleven van zelfsturende teams waar teams in een goede baan geleid moeten worden waarna ze zonder bestuurder door kunnen gaan. Dit werkt lang niet overal, maar wanneer het wel werkt dan schept het zeer interessante situaties waar teams echt boven zichzelf uitstijgen. Kijk bijvoorbeeld eens deze documentaire van tegenlicht over de Braziliaanse ondernemer Ricardo Semler, hij past dit op een zeer boeiende manier toe op zijn bedrijf. Als CEO mengt hij zich niet in alles wat met zijn bedrijf te maken heeft, maar hij ziet het als zijn voornaamste taak om te zorgen dat er de juiste omgeving is voor mensen om te werken. Zo kunnen alle werknemers zich puur en alleen bezig houden met hun eigen werk en hoeven ze zich niet bezig te houden met het bestuur van de organisatie. Dat valt precies in de lijn met het politieke idee van de Tao!

Dus hoewel sommige politieke ideeën van de Tao misschien op het eerste gezicht lastig te implementeren lijken in de huidige maatschappij, zijn er toch echt tekenen dat het kan en dat het nu ook werkt!

Conclusie Tao #3

Ik verbaas me er elke keer weer over hoeveel wijsheid, gedachtegangen en verdieping er zit in zo’n klein stukje tekst van de Tao. Ik vond het dan ook erg interessant om dieper met je in te gaan op het politieke beleid van de Tao en dat te koppelen aan huidige trends zoals Semler. De meest interessante gedachtegang van het beleid van de Tao is dat je soms iets met rust moet laten om het te laten groeien. Ik denk soms wel eens dat we te vaak actief invloed willen hebben op alles, wat in sommige gevallen ook juist goed is. Maar misschien kunnen we in sommige delen van ons leven wat vaker dingen de ruimte geven en het zichzelf laten ordenen.

Proost op het mooie leven,

Groetjes Kai.

P.s. wil je me volgen? Ik ben zeer volgbaar op de volgende plekken: