Tao #1 –
De eeuwige Tao

De Tao (uitgesproken Dao). Misschien heb je er wel eens van gehoord, misschien niet. Het is naast Confucianisme een van meest invloedrijke filosofieën die ooit uit China is gekomen. De zienswijze van de Tao heeft een blijvende impact op mijn denken gehad en inspireert me nog steeds vaak, vooral omdat het zo’n andere zienswijze is dan die ons geleerd wordt in het Westen. Het heeft bij mij een boel onzekerheid weggenomen en mij geholpen om op een realistischere manier in het leven te staan, daarom deel ik graag met jou, de Tao.

Tao en LaoZi

Het Taoïsme zou zijn bedacht door de oude Chinese filosoof LaoZi. Het is niet bekend of deze beste man ooit heeft bestaan of dat het gewoonweg een legende is. LaoZi heeft een boek nagelaten waarin hij de leer van de Tao heeft beschreven, dit boek noemen wij de Tao Te Ching (Daodejing), in China noemen ze dit boek de LaoZi. Dit boek bestaat uit 81 versen en het is geschreven op een zeer raadselachtige manier. Dat is gedaan omdat de leer van de Tao iets is wat je moet leren begrijpen, het kan namelijk niet gelijk benoemd worden, zoals straks duidelijk wordt in vers 1. Ik ga mijn best doen om elke week de wijsheden van een vers uit dit bijzondere boek te vertalen naar begrijpelijk Nederlands zodat je er echt iets mee kunt, want ook al is dit boek al heel oud (de oudste gevonden versie komt uit 300 voor Christus) het bevat nog veel wijsheden waar we nu wat mee kunnen. Aangezien ik zelf geen Chinees kan lezen, baseer ik mijn uitleg op de vertalingen van Kristofer Schipper. Deze man is dé Nederlandse expert op het gebied van klassieke Chinese literatuur, dus ik ga er vanuit dat zijn vertalingen het origineel zo goed mogelijk zal benaderen. Wil je het boek zelf lezen? Hierbij een linkje naar bol.com.

Tao en het Taoïsme

Laat me eerst beginnen met wat achtergrondinformatie. De Tao is een filosofie die is ontstaan vanuit een fascinatie met de natuur. Het wordt ook vaak een religie genoemd, alleen kent deze religie geen God, geen schepper, geen bovennatuurlijke krachten. In het Chinees bestaat er geen woord voor Filosofie of Religie, dus dat is een Westerse classificatie en dat maakt het gelijk al lastig om Taoïsme in een hokje te plaatsen.

Voor de Tao is de natuur het ultieme voorbeeld. Het beste wat je kunt doen is je schikken naar de natuur en de natuurlijke gang van zaken. Je zult dan ook zien dat wanneer ze in de Tao Te Ching willen vertellen hoe je zou moeten leven, dat ze dan voorbeelden geven uit de natuur. Het idee is dat de natuur en het leven zich ontwikkelt als een soort stroom. Het groeit, spontaan en onbedacht en het is altijd in beweging. Wanneer mensen zich afvragen wat ze moeten doen met hun leven dan zal een Taoïst ze zeggen dat ze zich moeten schikken aan de Tao. Of zoals een Amerikaanse Taoïst zou zeggen: “go with the flow”.  Dat is het ultieme. Wanneer je mee kan gaan met het leven zoals het beweegt, dan zul je geen leed ervaren, dan zul je niet in verwarring raken en dan zul je alles kunnen accepteren zoals het is. Dit is een heel stuk makkelijker gezegd dan gedaan, volgens Taoïsten is namelijk de bron van vrijwel al onze verwarring en twijfel dat we bepaalde dingen in het leven wel willen en bepaalde dingen niet. Deze selectieve kijk naar de wereld zorgt voor leed, omdat je kiest waar je niet te kiezen valt. Dit principe heeft een enorme gelaagdheid en ik hoop dat het de komende tijd duidelijker wordt.

De Tao en ik

Mijn persoonlijke fascinatie met de Tao begon toen ik Chinese filosofie volgde aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hier begonnen we eerst met KongZi (oftewel Confucius) en dit vond ik interessant omdat ik het er veel mee eens was. Toen kwamen we bij LaoZi en de Tao en toen raakte ik in volkomen verwarring. Ik was het er totaal niet mee eens en ik werd er zelfs boos van! Wanneer ik boos word, weet ik dat het iets raakt bij mezelf en dan ga ik daar naar op zoek. De leer van de Tao maakte mij zo boos omdat het me wilde leren dat mijn leed veroorzaakt werd door mijn verlangens en ik was zo gek op mijn verlangens! Ik ben ambitieus! Ik wil dingen bereiken! Ik ga dat toch niet opgeven omdat een of andere oude gekke Chinees iets ander zegt!

Toch kon ik het maar lastig loslaten dat het iets met me deed en mijn fascinatie groeide. Wanneer iets zo anders is dan hoe ik ernaar kijk, dan word ik nieuwsgierig en dan wil ik het begrijpen. Na een lange tijd begonnen dingen op hun plek te vallen en begon ik te begrijpen dat bij de leer van de Tao niets is wat het lijkt en dat je het niet te letterlijk moet nemen. Het is beeldspraak, het verwijst ergens naar en in plaats van heel erg te concentreren op de verwijzing, lukte het me uiteindelijk om te ontdekken waar het naar verwijst en dat heeft me voor altijd veranderd.

Dit project van me om de Tao te vertalen naar begrijpelijk Nederlands is bedoelt om jou te inspireren en om mij te helpen mijn begrip van de Tao te versterken. Ik leer door uit te leggen en daarom ga ik mijn best doen om het zo begrijpelijk mogelijk te maken voor je. Win=win toch 😉

Oké, daar gaan we! Vers 1:

Tao #1

De eeuwige Tao
kan niet in woorden worden uitgedrukt.
De eeuwige naam
kan niet worden genoemd.

Het niets: een naam voor de herkomst van de tienduizend dingen.
Het iets: een naam voor de moeder van de tienduizend dingen.

Waarlijk: voor immer bevrijd van begeerte,
mag je het mysterie aanschouwen.
Blijf je altijd vol verlangens,
dan zie je slechts wat je beoogt.

Deze tegenstelling is het gevolg
van het door namen te scheiden
van wat oorspronkelijk één was.

Dit eenzijn heet: het duistere.
In het duistere van dat duistere schuilt
de poort tot de massa mysteriën.

Tao #1: mijn interpretatie.

De eeuwige Tao
kan niet in woorden worden uitgedrukt.
De eeuwige naam
kan niet worden genoemd.

Wat de Tao is, kun je vergelijken met The Force uit de Star Wars films. Het is iets wat in alles zit en wat alles beweegt, maar het is bovenal een benaming voor datgene wat niet benoemd kan worden. De Tao is waar het concept Yin-Yang vandaan komt, dat symbool heb je vast wel eens gezien. Yin-Yang is het principe dat dingen die van elkaar te onderscheiden zijn, niet van elkaar te scheiden zijn. Er zijn zaken in de wereld die alleen maar bestaan in relatie met elkaar. Positief bestaat alleen maar in contrast met negatief. Donker alleen maar in contrast met licht. Hoog alleen maar in contrast met laag. Deze dingen kunnen in taal van elkaar worden gescheiden, maar in de realiteit niet. Dat is wat hier bedoelt wordt met dat de Tao niet in woorden kan worden uitgedrukt. Elke keer als je het iets benoemt, dan doe je het tekort en daarom kan de naam dus niet worden genoemd.

Het niets: een naam voor de herkomst van de tienduizend dingen. 
Het iets: een naam voor de moeder van de tienduizend dingen.

De tienduizend dingen staat voor alles wat er is. Tienduizend wordt hier gebruikt als “ontelbaar”. Dat gebeurt vaker in Oosterse Filosofie, als daar bijvoorbeeld gezegd wordt dat iets tienduizend jaar oud is, dan bedoelen ze dat het tijdloos is en niet dat het letterlijk tienduizend jaar oud is. 

Niets en iets, zijn ook weer contrastbegrippen. Je weet alleen wat niets is omdat je weet wat iets is. Niets is de afwezigheid van iets. Dus niets moet de herkomst zijn voor alles, anders was het namelijk al iets. Dit kan doelen op twee perspectieven, een perspectief van tijd en een perspectief van ruimte. 

Perspectief van ruimte

Het niets geeft ruimte aan iets. Denk maar eens aan de ruimte waar je nu in zit, je kunt door deze ruimte bewegen doordat er veel niets is. Wanneer de lucht om je heen iets vasts zou zijn dan zou je vastzitten in een soort gelei ofzo waardoor je niet kunt bewegen. Juist doordat lucht niets is, geeft het ruimte aan iets, aan spullen, aan jouw beweging. De afwezigheid van iets geeft ruimte om iets te worden, daarom is niets de herkomst van alles.

Perspectief van tijd

In het Taoïsme kijken ze compleet andersom naar tijd dan hoe wij ernaar kijken. Wij kijken naar tijd als een proces wat vooruit gaat, het verleden resulteert in het heden en dat resulteert in een toekomst. De Tao stelt voor dat dit omgekeert is. Het verleden is het resultaat van wat je nu doet en de toekomst is het onbekende waaruit het verleden ontstaat. Tijd in het Taoïsme kun je zien als een varend schip, dit schip veroorzaakt golven achter zich, maar je maakt niet de fout dat je golven het schip voortstuwen. Zo ziet de Tao dat het verleden niet het heden voortstuwt, maar dat het heden het verleden creërt. De toekomst is wat onbekend is en dus niets is, je zou dit dus kunnen interpreteren als dat de toekomst (het niets)  de herkomst is van wat je nu doet en daarmee creëer je het verleden (iets).

Het iets als moeder van de tienduizend dingen is bedoelt om aan te tonen dat tienduizend dingen iets zijn. De tienduizend dingen zijn allemaal gebonden aan dezelfde moeder, het iets.

Waarlijk: voor immer bevrijd van begeerte,
mag je het mysterie aanschouwen.
Blijf je altijd vol verlangens,
dan zie je slechts wat je beoogt.

Hierin zit een wijze les van de Tao. De Tao leert je om naar het leven te kijken als een spiegel. Een spiegel accepteert alles wat het ziet, het maakt geen keuzes, het maakt geen onderscheid. Onderscheid maken tussen wat je wel wilt en wat je niet wilt komt voort uit begeerte. Dus in plaats van te kijken naar wat er is, let je alleen maar op wat je wilt en op wat ontbreekt. Wanneer je zo naar de wereld kijkt, dan zie je alleen jouw beeld van de wereld en zul je teleurgesteld raken dat jouw versie een illusie is. Dus als je niet verlangt en het leven neemt zoals het is, dan mag je het mysterie van de Tao aanschouwen, dan ga je mee met de stroom en alles wat dat brengt.

In het normale leven is dit een heel behulpzame les. Vaak doen we onszelf ontzettend veel pijn door te blijven hangen in het verleden of raken we teleurgesteld omdat we nog niet zijn waar we willen zijn. Door het niet anders te willen dan het is, voorkom je dat leed. Het is namelijk zoals het is en dat accepteren is lastig, maar zeker de moeite waard. Zo heb je vast ook eigenschappen van jezelf die je niet zo tof vindt, toch is dat ook wat het is en door niet te verlangen op een bepaalde manier te zijn, maar alles van jezelf te accepteren, dan pas kan je echt het mysterie aanschouwen van wie je bent.

Deze tegenstelling is het gevolg
van het door namen te scheiden
van wat oorspronnkelijk één was.

Het niet kunnen accepteren wie je bent en hoe je leven is, komt voort uit dat we in taal dus dingen onderscheiden die niet van elkaar te scheiden zijn. Zo willen we vaak proberen alleen positief te zijn of alleen positiviteit te ervaren, maar positiviteit en negativiteit zijn niet van elkaar te scheiden, dat kan alleen in taal (namen). Je kunt alleen positiviteit ervaren wanneer je ook negativiteit ervaart. Alleen positiviteit willen ervaren zal onvermijdelijk leiden tot teleurstelling en pijn. Daarom stelt de Tao dat je niet moet proberen te scheiden wat één was. Omdat positiviteit en negativiteit niet te scheiden zijn, betekent dat dat het hetzelfde is. Net als de kopkant en de muntkant van een muntje. De twee kanten zijn anders, maar het blijft hetzelfde muntje.

Dit gaat nog veel verder, maar dat zal ik je voor nu besparen. In een later blog vertel ik hier meer over. Voor nu is het vooral belangrijk om te zien dat je niet kunt kiezen tussen positiviteit en negativiteit omdat ze elkaar dus veroorzaken omdat ze hetzelfde ding zijn. Volgens de Tao help je jezelf dus door niet te kiezen en dus zaken te scheiden, maar door het geheel te accepteren.

Dit eenzijn heet: het duistere.
In het duistere van dat duistere schuilt
de poort tot de massa mysteriën.

Deze is wat lastiger te begrijpen en het is helemaal oké als je het pas snapt na meerdere blogs en nadat je je hier verder in hebt verdiept. De eerste keer dat ik dit vers las, snapte ik er namelijk helemaal niets van.

Het Taoïsme stelt dat alles één is. Voordat je dit verwerpt als zweverig geneuzel, sta me toe om dit uit te leggen. Ze hebben hier namelijk echt goede beredeneringen voor! In het Westen worden we opgevoed met een individualistisch idee. Je bent een uniek brein in een uniek lichaam en je staat los van de wereld want jij loopt over de wereld met jouw lichaam. Wie jij bent zit in je brein en met dat brein stuur je een lichaam aan. Dit concept van de wereld wordt in de filosofie een mechanisch model genoemd. De Tao geeft hier een andere kijk op.

Het mechanische model maakt volgens de Tao een grote fout, namelijk dat ze ons lichaam loskoppelen van onze omgeving. Ze bestuderen het lichaam als een losstaand iets. Toch heeft een lichaam zeer zeker een omgeving nodig om te functioneren. Zonder omgeving geen eten, geen lucht, geen zwaartekracht, geen drinken, kortom geen mogelijkheid om een lichaam in stand te houden. Om het nog sterker te brengen, je hebt een omgeving net zo hard nodig als dat je je organen nodig hebt. De wereld waarin we leven komt met zodanige omstandigheden dat het mensen voorbrengt. Jij kan dus niet bestaam zónder de omgeving. Jij en omgeving gaan samen. En dus is dit weer iets wat oorspronkelijk één is, maar door er verschillende namen aan te geven anders is geworden.

Dit eenzijn noemen Taoïsten het duistere en hiermee bedoelen ze dat wat niet gezien kan worden. Je kan deze verbinding niet zien en toch is die verbinding tussen jou en omgeving wat jouw bestaan mogelijk maakt. Wanneer je dit goed begrijpt, valt er heel veel op z’n plek en dat heeft zoveel verschillende implicaties voor je wereldbeeld dat ik hier nog dagen over kan praten. Daarover meer in deel 2 van deze reeks.

De Tao reeks

Bedankt voor het lezen van dit blog in mijn nieuwe reeks over de Tao. Ik hoop dat je dit boeiend vond en dat ik je aan het denken heb mogen zetten. Wil je dit blijven volgen? Ik zal alle blogs op mijn Facebook pagina zetten dus als je die liked dan blijf je automatisch op de hoogte.

Voor nu, proost op het mooie leven!

Groetjes Kai.

P.s. wil je me volgen? Ik ben zeer volgbaar op de volgende plekken: